مقدمه
ما در این سلسله مقالات سعی بر آن داریم تا با دادن اطلاعات دقیق، شما را با دوره‌ی نوجوانی بیشتر آشنا کرده، شاید بتوانیم در سفر والدگری شما و فرزند نوجوانتان، موثر باشیم. این سری مقالات از کتب معتبر تربیتی استخراج شده و برای حصول نتیجه‌ی مفیدتر، توصیه می‌شود که تمام مطالب خوانده‌شود. مطالب دارای ترتیب و پیوستگی محتوایی است.
لیلا حاجی یوسفی- کارشناس ارشد روانشناسی بالینی- مشاور دبیرستان غیردولتی فرزانگان
سرکشی و عصبانیت نوجوانان
ما هر رفتاری داشته باشیم، به میزان طبیعی، عصبانیت، یک‌دندگی و مقاومت در رفتارهای نوجوانان وجود خواهد داشت. در این مرحله باید سعی کنیم با رفتار خود، به این حالت‌های طبیعی روحی دامن نزنیم و آنها را از اندازه‌ی عادی خارج نسازیم. به طور کلی عصبانیت نوعی مخالفت است. اگر شما از من عصبانی هستید، مفهوم آن این است که من عملی مرتکب شده‌ام که شما دوست ندارید.
راه‌های نشان دادن عصبانیت
به طور کلی یک فرد می‌توانند عصبانیت خود را به 5 روش آشکار کنند.
- می‌تواند احساس خود را به گونه‌ای مناسب نشان دهد. به عیارت دیگر، او می‌تواند به خونسردی احساس خود را برای دیگران توضیح دهد.
- می‌تواند احساس ناراحتی‌اش را ظاهر نکند و چیزی نگوید.
- می‌تواند مخالفت خود را به صورت غیر مستقیم و از طریق لجبازی و بداخلاقی نشان دهد.
- می‌تواند مخالفت و عصبانیت خود را به صورت مستقیم و با پرخاش و داد و بیداد به طرف مقابل نشان دهد.
- می‌تواند عصبانیت خود نه در برابر فرد مقابل، بلکه بر افراد ضعیف‌تر از خود ابراز کند. مثلا یک نوجوان، خشم خود از پدر و مادرش را به خواهر و برادر کوچکترش فرافکنی کند.
برخی از روش‌های یاد شده، مشکلی را حل نکرده و نوجوان را در وضعیتی وخیم‌تر قرار می‌دهند، ولی برخی از آنها به حل کردن مشکل کمک می‌کنند. اکنون به شرح این روش‌ها خواهیم پرداخت.
روش اول: نشان دادن احساسات به شیوه‌ای مناسب.
نوجوانی که از کسی نارحت است، می‌تواند احساسات خود را به شکلی مناسب، همچون فردی بالغ نشان دهد. نیازی ندارد که داد و فریاد کند یا حرفهای نیشدار بزند، بلکه می‌تواند با صحبت مستقیم، خشم خود را از وضعیت موجود ابراز کند. این روش به حل مساله، بسیار کمک خواهد کرد.
روش دوم: پنهان کردن احساسات
برخی از نوجوانان، به هنگام ناراحتی یا عصبانیت، چیزی نمی‌گویند و احساسات خود را ظاهر نمی‌کنند. لذا شناختن چنین نوجوانانی بسیار دشوار است. ناراحتی‌های این نوجوانان روی هم انباشته می‌شود و ناگهان در شرایطی غیرمنتظره سر باز می‌کند. نوجوانای از این قبیل، به طور معمول احساسات خود را به شکل‌هایی دیگر نظیر سردرد و یا افسردگی ظاهر می‌سازند. این افراد بیش از آنکه دیگران را آزرده سازند، به خود آسیب می‌رسانند و مسلما به حل مشکل خود، کمکی نخواهند کرد.
روش سوم: روش غیر مستقیم برای نشان دادن احساسات
برخی از نوجوانان ناراحتی‌های خود را به روش‌هایی غیر مستقیم مانند عصبانیت، لجبازی، مخالفت، غر زدن و سهل‌انگاری در انجام کارها نشان می‌دهند. هنگامی که آنها را نصیحت می‌کنید، طوری به شما نگاه می‌کنند که گویی نشانی از عقل در شما نیست. هنگامی که نوجوانان برای نشان دادن احساسات خود از چنین روش‌هایی استفاده می‌کنند، باعث افزایش مشکلات می‌شوند، به ویژه اگر با افرادی مانند والدین یا معلم خود اینگونه برخورد کنند.
روش چهارم: بروز دادن احساسات به صورت پرخاشگری
بعضی از نوجوانان عادت دارند احساسات خود را به سرعت به صورت تظاهرات فیزیکی از جمله داد و بیداد و پرخاشگری فیزیکی ظاهر کنند. این نوجوانان ممکن است با این عادات، در معرض خطرهای مختلفی از جهت بروز نادرست خشم قرار گیرند و حتما بر مشکلاتشان افزوده خواهد شد.
روش پنجم: انتقال فشار روی ضعیف‌ترها
برخی از نوجوانان وقتی ناراحت و عصبانی می‌شوند با منشا ایجاد رنجش برخورد نکرده و ناراحتی خود را به افرادی که از آنها ضعیف‌تر هستند منتقل می‌کنند. این رفتار به گسترش رنجش و دلخوری دامن می‌زند، و مساله را بزرگتر و بعضا لاینحل می‌کند.
منبع: به تلخیص و تصرف از کتاب کلیدهای رفتار با نوجوانان/ دکتر دن فونتنل/ ترجمه دکتر مسعود حاجی‌زاده/ انتشارات صابرین
